Zwykle podstawowym problemem jest dokręcanie śrub. Oczywiście każdy wprawny mechanik powinien robić to na oko – tylko mięczaki używają kluczy dynamometrycznych. Jednak po nabyciu kluczy dynamometrycznych przekonałem się, że dokręcając na oko zwykle przekracza się zalecany moment, szczególnie w stosunku do małych śrub.
Czym jest moment…
Jest to iloczyn siły i promienia. Nie będę analizował tego, co się dzieje w gwincie, ale w ogólności chodzi nam o to, by wygenerować odpowiedni nacisk gwintu nakrętki na gwint śruby. Tam też mówimy o momentach siły. Wiedząc jaki moment przyłożyliśmy z zewnątrz i znając promień gwintu, możemy oszacować siły działające w gwincie. Dlaczego posługujemy się pojęciem momentu a nie wartością siły? Dlatego, że promień (długość klucza) może być różna, a nam zależy na tym, by śruba była przykręcona zawsze tą samą siłą.
Do pomiaru momentu dokręcenia służą specjalne klucze dynamometryczne, które informują użytkownika o tym, że przekroczył już nastawiony moment.
Klucz zwykle ma postać „grzechotki” z nastawną podziałką. Przekroczenie momentu zwykle jest sygnalizowane poprzez „złamanie” się klucza w główce, co jest połączone z charakterystycznym „pyknięciem”. Widziałem klucze wyposażone w dzwonki, a także klucze, które mają sprzęgła, które przeskakują w momencie przekroczenia momentu. Te są najlepsze, gdyż bezwzględnie nie pozwalają na przekroczenie momentu. Te pierwsze pozwalają jak najbardziej „przeciągnąć” gwint, w momencie gdy użytkownik zignoruje sygnalizację.
Ceny? Różne. Zwykle najtańsze klucze dynamometryczne można już kupić powyżej 100 PLN. Tego typu narzędzia nie nadają się tam, gdzie potrzebne jest bardzo precyzyjne dokręcanie, ale w domowym warsztacie w zupełności wystarczą. Chodzi nam głównie o to, aby nie przekroczyć znacznie zalecanego momentu. Dokładności rzędu 10-15% są w zupełności wystarczające. Nie potrzebujemy klucza za blisko 2000 PLN, który będzie miał dokładność 2%.
Klucze przeznaczone do dużych momentów (>40Nm) są zwykle tańsze, te do mniejszych momentów droższe. Chcąc nabyć dwa klucze, które pokryją nam wszystkie momenty stosowane w rowerze spokojnie powinniśmy zmieścić się w budżecie 500 PLN. 150-200 PLN za duży klucz i około 250-300 PLN za mniejszy.
Jak czuć moment? Ile to jest 10Nm? 10Nm to moment wygenerowany przez masę 1kg powieszoną za końcu 1m ramienia. Tak długich kluczy raczej nie mamy. Zwykle jest 20-25 cm. Zatem żeby wygenerować moment 10Nm na końcu takiego klucza trzeba powiesić 4-5kg. To stosunkowo niedużo, zatem jak przyłożymy siłę całym działem (nawet ostrożnie), możemy przyłożyć moment 20 Nm, nawet 30 Nm. Czy śruba wytrzyma – zależy od tego jak dobra jest…
Znalazłem dość ciekawe źródło: http://coogee.republika.pl/dane.html#momenty
Mam jednak klika zastrzeżeń, które ponumerowałem. Wystarczy najechać myszką nad numer i wyświetli się komentarz.
| część | moment [Nm] |
| adapter tarczy do piasty (śrubki) | 2 – 3 |
| adapter tarczy do piasty (nakrętka) | 35 – 40 |
| bagażnik do ramy | 6 – 8 |
| bębenek do piasty | 40 – 55 |
| bloki do butów | 5 – 6 |
| błotniki do ramy | 6 – 8 |
| dolne golenie do górnych | 6 – 10 |
| dźwignia do korpusu klamki hamulcowej | 1 – 2 |
| fajka do rury sterowej | 15 – 25 |
| hak (wymienny) tylnej przerzutki do ramy | 2.5 – 3 |
| hamulce canti do piwotów | 5 – 8 |
| hamulce szosowe do ramy | 8 – 10 |
| kaseta do bębenka (uwaga) | 40 – 50 |
| kierownica do mostka (dwie śruby) | 8 – 12 |
| klamki hamulców do kierownicy | 4 – 8 |
| klamkomanetki RapidFire do kierownicy | 6 – 8 |
| klocki do hamulców canti | 7 – 9 |
| klocki do hamulców szosowych | 5 – 7 |
| kontra sterów nakręcanych | 15 – 18 |
| konusy piast (uwaga) | 12 – 18 |
| korby do suportu (uwaga) | 40 – 50 |
| korki do górnych goleni (metalowe) | 12 – 20 |
| korki do górnych goleni (plastikowe) | 5 – 7 |
| korona do górnych goleni i rury sterowej | 7 – 10 |
| koszyk bidonu do ramy | 5 – 7 |
| kółka tylnej przerzutki do wózka | 2 – 2.5 |
| linka do hamulców canti/szosowych/tarczowych | 6 – 8 |
| linka do przedniej/tylnej przerzutki | 5 – 7 |
| manetka RapidFire do klamkomanetki | 0.5 – 0.8 |
| manetki obrotowe do kierownicy | 1.5 – 2 |
| manetki RapidFire do kierownicy | 5 – 7 |
| manetki szosowe do ramy | 2.5 – 3 |
| mostek do rury sterowej (dwie śruby) | 12 – 16 |
| nakrętki osi przedniej piasty | 20 – 30 |
| nakrętki osi QR | 10 – 20 |
| nakrętki osi tylnej piasty | 30 – 40 |
| noski do pedałów | 4 – 6 |
| nóżka do ramy | 6 – 8 |
| pająk do korby (uwaga) | 50 – 55 |
| pedały do korb | 35 – 40 |
| piwoty do ramy/widelca | 8 – 13 |
| podkowa do goleni | 8 – 10 |
| pokrywka do zbiorniczka wyrównawczego | 0.5 – 0.6 |
| przednia przerzutka do ramy | 5 – 7 |
| przewody hamulców hydraulicznych | 4 – 6 |
| rdzeń wentyla Schradera | 0.4 – 0.5 |
| rogi do kierownicy | 10 – 12 |
| siodełko do sztycy (jedna śruba) | 15 – 25 |
| siodełko do sztycy (dwie śruby) | 6 – 12 |
| suport do ramy (uwaga) | 50 – 70 |
| sztyca do ramy | 9 – 13 |
| śrubka odpowietrzająca zacisku tarczówki | 7 – 8 |
| śrubka odpowietrzająca zacisku tarczówki Magura | 1 – 2 |
| śruby szczęk hamulcowych Magura HS | 4 – 6 |
| tarcza hamulcowa do piasty (uwaga) | 4 – 6 |
| tylna przerzutka do haka ramy | 8 – 10 |
| tylny amortyzator do ramy | 8 – 12 |
| wózek do korpusu tylnej przerzutki | 1 – 1.5 |
| wskaźnik przełożenia do manetki Shimano | 0.3 – 0.5 |
| zacisk tarczówki do mocowania | 6 – 10 |
| zębatki do korb | 6 – 10 |
